فرهنگ بومی مشهد

برای سفر به شهرهای مختلف بهتر است از رسم و رسوم مختلف آن شهر با خبر باشیم تا بتوانیم سفر لذت بخشی را تجربه کنیم. ضمن آنکه اطلاع پیدا کردن از یک فرهنگ جدید و تازه می تواند کشف تجربیات جدید را برای ما به ارمغان بیاورد. کشور ما سرشار از گویش ها و آداب و رسوم مختلفی است که هر کدام نشانه ای از وجود یک فرهنگ هستند. در هر قسمت از کشور از شمال گرفته تا جنوب، شرق و غرب می توانیم شاهد فرهنگ ها و خرده فرهنگ های بسیاری باشیم که دانستن آن برای همه جالب توجه است. شهر مقدس مشهد یکی از بزرگ ترین و پر جمعیت ترین شهرهای ایران است که به لحاط تاریخی فرهنگ بومی خاص خودش را دارد. در ادامه، قصد داریم با فرهنگ بومی مشهد و آداب و رسوم این شهر بیشتر آشنا شویم.

گویش محلی خراسان رضوی، میراث فرهنگ بومی مشهد

یکی از مهم ترین ویژگی های هر شهر که برای مسافران جذابیت خاصی دارد گویش محلی منحصر به آن شهر است. مردم شهر مشهد هم مانند دیگر شهرهای کشور گویش و لهجه خاصی برای خودشان دارند. هر چند در سال های اخیر برخی از مردم این شهر و علی الخصوص جوانان سعی بر این دارند تا از لهجه محلی خود موقع صحبت کردن استفاده نکنند اما شیرینی گویش مشهدی همیشه جذاب بوده و هست.

گویش مردم مشهد به زبان فارسی است و جستارهایی به زبان و گویش های محلی دیگر دارد. اگر بخواهیم کلیت گویش مردم استان خراسان رضوی را در نظر بگیریم به این نتیجه می رسیم که رایج ترین زبان بین مردم مشهد، ترکیبی از ۳ زبان ترکی، کردی و فارسی است.

البته باید در نظر داشته باشیم که مهم ترین دلایل تنوع در گویش مشهدی ها تحولات سیاسی، جنگ های تاریخی و مهاجرت مردم از نقاط مختلف به این شهر جذاب است. همین امر باعث شده لغات ترکی، کردی و حتی انگلیسی در فرهنگ زبانی این مردم قرار بگیرد. پس با این حساب جای تعجب نیست که کلمات گویش های دیگر را از زبان یک مشهدی بشنوید.

فرهنگ بومی مشهدی ها در موسیقی

بیشتر آداب و رسوم  استان خراسان و خصوصا شهر مشهد شباهت زیادی به آداب و رسوم سنتی همه ایرانی ها دارد اما همواره ویژگی های خاص بومی و فرهنگی هستند که شهر ها را از یکدیگر متمایز می کنند.

مردم مشهد به موسیقی بومی خود علاقه خاصی دارند به گونه ای که در بیشتر مراسم های خاص و حتی عروسی ها موسیقی بومی خود را می نوازند. مردم هنر پرور مشهد در نواختن سازهایی مانند دوتار ، سرنا، دهل ، دپ، قشمه، کمانچه ونی مهارت خاصی دارند البته قوم بلوچها که در جنوب خراسان رضوی مستقر هستند نیز در نواختن ساز قیچک مهارت جالب توجهی دارند.

از زمان های قدیم خراسان به عنوان یک منطقه گرم و خشک به حساب می آمد و کم آبی و بارش کم باران همیشه معضل بزرگی برای مردم این شهر بوده است. به همین خاطر هر ساله زنان و دختران در سطح شهر با درست کردن عروسک های چوبی پارچه ای و خواندن شعرها و تصنیف های خراسانی از خداوند و حضرت محمد طلب باران می کردند. یکی از جالب ترین سنت ها بعد از انجام این رسم پختن آش رشته و پخش آن به همسایه هاست. مشهدی ها هنوز هم بر این باورند که پس از انجام این رسم معنوی خیر و برکت به شهر بر می گردد و باران آسمان خراسان را مهمان می کند.

آئین عزاداری در خراسان رضوی

معمولا در شهر مقدس و مذهبی مانند مشهد، همیشه گرم ترین و صمیمی ترین مراسم های مذهبی برگزار می شود. اگر در ایام محرم و صفرسری به مشهد بزنید حتما شاهد مراسم های سنتی سینه زنی و نوحه خوانی مردم مشهد خواهید بود. البته در نظر داشته باشید که هیچ کدام از این مراسم های عزاداری جای مراسم های مخصوص حرم مطهر رضوی را نمی گیرد. چرا که حرم امام رضا همیشه آغوش باز برای عزاداری های سنتی دارد. البته یادتان باشد که در تمام مراسم های مذهبی مردم خراسان، آش شعله قلمکار پای ثابت نذری هاست.

قدیمی ترین فرهنگ بومی مشهد در عید نوروز

عید نوروز از جمله مناسبت هایی است که بحثی داغ و جذاب در سراسر کشور دارد. هر کدام از اقوام و شهرهای مختلف در سطح کشور برای این روز خاص برنامه ها و آداب و رسوم خاصی دارند که استان خراسان و شهر دوست داشتنی مشهد هم از این قاعده مستثنی نیست.

مردم مشهد به رسم انیس آقا ابراهیم زاده که برای مردم مشهد نامی آشناست، براین باورند که تا شب سال تحویل بایستی لباس های کهنه را تمیز کنیم، برای بچه ها عیدی بخریم و منزلمان را از غباری که یک سال است در آن رخنه کرده یاکیزه کنیم.

یکی دیگر از رسوم مشهدی ها  که کمتر در شهرهای دیگر دیده می شود “عرفه مردگان” نام دارد. بر طبق این سنت مردم خراسان روز ۲۹ اسفند با مقداری شیرینی و آجیل که برای عید خریداری کرده اند به مسجد محل می روند و برای تمام رفتگانی که در طول سال از دنیا رفته اند طلب بخشش می کنند و پس از فاتحه خوانی در مسجد به دیدار خانواده های بازماندگان می روند.

آداب سفره هفت سین در مشهد

مردم مشهد بر خلاف آداب و رسوم دیگر شهرهای کشور، شب سال نو رشته پلو با کوکو سبزی می خورند که جزو غذاهای سنتی مشهد است. آن ها بر این باورند که با خوردن رشته پلو کارشان رشته می گیرد و در سال نو رونق خوبی دارد. مردم قدیمی و بومی این شهر مذهبی هنگام سال تحویل آش رشته درست می کنند و رشته آش را دقایقی قبل از سال تحویل در آن می ریزند تا سال پر رونق و برکتی را داشته باشند.

یکی از جذاب ترین سنت ها در سراسر ایران چیدن سفره هفت است! مردم مشهد علاوه بر قرار دادن ۷ تا سین، تخم مرغ و ماهی، ظرف عسل، نان سنگک و همچنین کمی از سبزی پلو با کوکو سبزی شب عید را پای سفره هفت سین می چینند. در سفره هفت سین مشهدی ها عسل نماد شیرین کامی و تندرستی است و نان برای برکت و نعمات الهی.

پیشنهاد مشهدمگ به شما این است که اگر در زمان های به خصوصی مانند اعیاد، جشن ها یا ماه های عزاداری به مشهد مقدس سفر کردید، علاوه بر بازدید از مکان های تفریحی مشهد حتما سری به محله های قدیمی بزنید تا از نزدیک با آداب و رسوم سنتی این شهر تاریخی آشنا شوید.